Ministarstvo rudarstva i energetike objavilo je tender za izradu ekonomske, pravne, tehničke i finansijske analize uticaja CBAM regulative Evropske unije (Carbon Border Adjustment Mechanism), odnosno uvođenje poreza na ugljenik, na sektor proizvodnje električne energije u Srbiji, piše Nova ekonomija.
Procenjena vrednost javne nabavke je 33,3 miliona dinara (283,6 hiljada evra), a rok za podnošenje ponuda je 15. januar.
Analiza treba da razmotri nacionalni model koji će na optimalan način zaštiti domaće tržište i odgovoriti zahtevima CBAM regulative u oblasti proizvodnje električne energije.
Proizvođači raznih roba, koji u svojoj proizvodnji ispuštaju ugljen-dioksid, suočiće se sa obavezom da plaćaju porez na zagađenje po toni CO2 koja je „ugrađena“ u njihovu robu, odnosno koju ispuste u atmosferu tokom proizvodnje konkretne robe.
To će, kako je navela Nova ekonomija, pogoditi sve zemlje koje se nalaze izvan Evropske unije, a njihovi izvoznici prvi će se naći na udaru jer će im roba direktno poskupeti i postati manje konkurentna na evropskom tržištu.
EU je postavila visoke ciljeve vezano za zelenu tranziciju i smanjenje emisije gasova sa efektom staklene bašte koji su izraženi kroz ciljano smanjenje od 55 odsto do 2030. godine (u odnosu na nivo iz 1990. godine), odnosno dostizanje takozvane neto nulte emisije do 2050. godine.
Usvojena je Evropska zelena agenda uz pratećih 13 propisa EU institucija kao deo paketa „Spremni za 55“.
Dva propisa koja su od posebnog značaja za izradu analize su izmene ETS sistema (Emissions Trading System) čija je svrha smanjenje emisije štetnih gasova u atmosferu na tržištu EU i uvođenje novog mehanizma – CBAM, komplementarnog sistemu ETS, čiji je cilj da zaštiti EU industriju od konkurentnih uvezenih proizvoda iz trećih zemalja, i konačno, da dovede do smanjenja emisija gasova sa efektom staklene bašte u trećim zemljama.
EU je 2005. godine uvela ETS po sistemu trgovine emisijama štetnih gasova, tako što na ukupne emisije do kojih dođe prilikom proizvodnje u određenim industrijama postavi ograničenje, a onda svaki proizvođač dobije odgovarajući broj besplatnih bodova u vrednosti od jedne tone ugljen-dioksida koji se ispusti u atmosferu.
Neiskorišćenim besplatnim bodovima, koji preostanu kada konkretni proizvođač više koristi zelene izvore energije, trgovaće se na berzi EU, tako što će biti prodavani proizvođačima koji troše više „prljave“ energije za svoju proizvodnju.
Na taj način se proizvođači stimulišu da investiraju u pogone koji koriste čiste vidove energije i time istovremeno zarađuju na berzi, na teret proizvođača koji takve investicije nisu sproveli. Sa druge strane, da bi zaštitila svoje proizvođače i ujedno napravila podstrek i drugim proizvođačima van EU da koriste čiste vidove energije, EU je uvela CBAM koji je stupio na snagu sredinom 2023. godine.
Taj mehanizam (CBAM) omogućava da se spreči nesmetani uvoz konkurentnih proizvoda iz trećih zemalja na unutrašnje tržište EU i da se postave određeni uslovi, tako da uvezeni proizvodi u sebi sadrže i cenu po toni emitovanog ugljen-dioksida i ostalih štetnih gasova.
Na ovaj način iste vrste proizvoda, kako u EU preko primene ETS, tako i u drugim državama preko primene CBAM, u sebi sadrže i cenu emisije gasova sa efektom staklene bašte. EU na taj način sprečava potencijalno „curenje ugljenika“, odnosno rizik da evropski proizvođači presele svoju proizvodnju u zemlje u kojima se naplaćuju manji (ili nikakvi) porezi na ugljenik.
Inicijalni obuhvat CBAM pokriva uvoz robe iz šest sektora sa intenzivnim emisijama za koje se smatra da su izloženi većem riziku od „curenja ugljenika“ na carinsku teritoriju EU: električna energija, gvožđe i čelik, cement, aluminijum, đubriva, hidrogen.
Primena CBAM se predviđa u dve faze: prelazni period i definitivni period. Prelazni period je započeo 1. oktobra 2023. godine i trajaće do 31. decembra 2025. godine i tokom njegovog trajanja kompanije će biti u obavezi da samo prijavljuju svoje emisije CO2 koje proizlaze iz proizvodnje proizvoda za izvoz u EU.
Kako je navela Nova ekonomija, od 1. januara 2026. godine je planirana puna primena CBAM, što podrazumeva plaćanja zka sve emisije CO2 iz proizvodnih procesa.
E2 portal (Beta)
